Η εγκατάλειψη της Μεσογειακής Διατροφής θεωρείται ότι αποτελεί σημαντικό παράγοντα εξάπλωσης της επιδημίας της παχυσαρκίας στη Νότια Ευρώπη, όπου η δίαιτα Δυτικού τύπου εξαπλώνεται με ταχύτατους ρυθμούς. Μια Διατροφή Δυτικού τύπου περιέχει υψηλή περιεκτικότητα σε κορεσμένα λίπη και επεξεργασμένους υδατάνθρακες, κακή ποιότητα και υψηλή πρόσληψη θερμίδων.
Αυτό δημιουργεί ένα εκπληκτικό παράδοξο, το οποίο τονίστηκε κατά τη διάρκεια του Ευρωπαϊκού Συνεδρίου για την Παχυσαρκία που πραγματοποιήθηκε στη Βιέννη τον Μάιο του 2018, σχετικά με το γεγονός ότι στην ίδια τη γεωγραφική περιοχή στην οποία αναπτύχθηκε η Μεσογειακή Διατροφή, υπήρξε μια ακραία και αναμφισβήτητη αλλαγή στις διατροφικές επιλογές του πληθυσμού προς μια διαφορετική διατροφή που είναι γεμάτη από κορεσμένα λίπη, σάκχαρα και επεξεργασμένα κρέατα.
Η σταδιακή εγκατάλειψη της Μεσογειακής Διατροφής
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), η εγκατάλειψη της Μεσογειακής Διατροφής έχει ως αποτελέσματα τα παιδιά στην περιοχή της Μεσογείου να γίνονται πιο παχιά και γενικά λιγότερο υγιή από τους Σουηδούς ομολόγους τους, οι οποίοι από νεαρή ηλικία εξοικειώνονται με την Μεσογειακή Διατροφή η οποία αποτελείται από περισσότερα ψάρια και λαχανικά. Ορισμένες πρόσφατες μελέτες αναφέρουν ότι η προσήλωση στην Μεσογειακή Διατροφή άρχισε να μειώνεται σημαντικά μεταξύ 1961–65, ενώ από το 2004–2011 υπήρξε σταθεροποίηση των τάσεων και ακόμη και αύξηση μεταξύ 16 χωρών.
Από το 1961 υπήρξαν αρκετές δραματικές αλλαγές στη διατροφή της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Στο επίπεδο των μακροθρεπτικών συστατικών, οι χώρες της Μεσογείου άρχισαν να αυξάνουν την πρόσληψη ελεύθερων σακχάρων, κορεσμένων λιπών και χοληστερόλης, ενώ οι χώρες της Βόρειας Ευρώπης με την υψηλότερη πρόσληψη μείωσαν την κατανάλωση αυτών των θρεπτικών συστατικών.
Που οφείλεται η απομάκρυνση από την Μεσογειακή Διατροφή?
Στην πραγματικότητα, ένας σημαντικός ρόλος στη δεκαετία του 60’ έπαιξε σίγουρα η αυξανόμενη εκβιομηχάνιση της αγοράς τροφίμων, λαμβάνοντας υπόψη ότι σε πολλές χώρες της Νότιας Ευρώπης αυτά τα χρόνια συνέπεσε με εκείνες της ευημερίας που δημιουργήθηκε από την ενοποίηση της μεταπολεμικής περιόδου. Η οικονομική άνθηση οδήγησε σε νέες διατροφικές επιλογές που βασίζονται σε μεγαλύτερη ποσότητα επεξεργασμένων τροφίμων και διευρυμένη διαθεσιμότητα κόκκινων κρεάτων και ζάχαρης, εις βάρος των λαχανικών και των δημητριακών. Οι νοικοκυρές έγιναν εργαζόμενοι και ο χρόνος προετοιμασίας γευμάτων μειώθηκε δραματικά, ενώ τα έτοιμα γεύματα έγιναν κοινή χρήση. Η μετέπειτα παγκοσμιοποίηση και η αστικοποίηση επιδείνωσαν σε μεγάλο βαθμό τις επιπτώσεις αυτών των παραγόντων.
Η εγκατάσταση του Δυτικού Τύπου Διατροφή σήμερα
Σήμερα, η δυτικοποίηση της διατροφής είναι ιδιαίτερα εμφανής, ειδικά μεταξύ των νεότερων γενεών. Αυτή η διαδικασία, η οποία γενικά αναφέρεται ως εκσυγχρονισμός μιας κοινωνίας, συνεπάγεται μια σειρά από ανθυγιεινές συνήθειες τρόπου ζωής, όχι μόνο περιορισμένη στην τροποποίηση των προτιμήσεων των τροφίμων έναντι των δυτικών τροφίμων, αλλά και σε σχέση με άλλες κοινές δραστηριότητες (ηλεκτρονικές συσκευές, υπολογιστές και τηλεόραση), η οποία διευκόλυνε μια ριζική μετατόπιση των συνηθειών ενός πληθυσμού, οδηγώντας σε μια συνολική ανισορροπία μεταξύ της ενεργειακής πρόσληψης και δαπάνης.
Τελικά που οφείλεται η παγκόσμια άνοδος της παχυσαρκίας?
Με άλλα λόγια, η ουσία του θέματος είναι ότι η γενική υιοθέτηση του καθιστικού τρόπου ζωής και των δυτικοποιημένων διατροφικών προτύπων δημιούργησε την παγκόσμια άνοδο της παχυσαρκίας και του διαβήτη παγκοσμίως τις τελευταίες δεκαετίες. Οι μεγάλοι πληθυσμοί επιλέγουν καθημερινά δυτικές δίαιτες, τόσο στη Δυτική όσο και στη Νότια Ευρώπη και στις αναπτυσσόμενες χώρες, κάτι που δεν είναι η βέλτιστη επιλογή για υγιή ζωή. Στην πραγματικότητα, ο αυξανόμενος επιπολασμός της παιδικής παχυσαρκίας είναι μια ιδιαίτερα ανησυχητική πτυχή του φαινομένου, οι υποκείμενες αιτίες του οποίου είναι πολύπλοκες και περιλαμβάνουν κοινωνικούς, πολιτιστικούς, οικογενειακούς, φυσιολογικούς, γενετικούς, μεταβολικούς και συμπεριφορικούς παράγοντες.
Ποια είναι η πιο αποτελεσματική θεραπεία για την παχυσαρκία?
Η μόνη ασφαλής και αποτελεσματική θεραπεία είναι μια πραγματική μακροπρόθεσμη αλλαγή στον τρόπο ζωής, καθώς η παχυσαρκία είναι το αποτέλεσμα ανθυγιεινών συμπεριφορών που μπορεί να είναι δύσκολο να αλλάξουν. Ο Πίνακας παρακάτω αναφέρει τα κύρια διαιτητικά τρόφιμα της Μεσογείου και της Δυτικής Διατροφής. Η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ της Μεσογείου και της Δυτικής Διατροφής είναι οι πηγές και το ποσοστό του διαιτητικού λίπους.
Μεσογειακή Διατροφή Vs Διατροφή Δυτικού Τύπου
| ΤΡΟΦΙΜΑ | ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ | ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΔΥΤΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ |
|---|---|---|
| Λαχανικά | Σε κάθε κυρίως γεύμα (≥2 μερίδες) | Σπάνια |
| Φρούτα | Σε κάθε κυρίως γεύμα (1-2 μερίδες) | Σπάνια |
| Ψωμί/ζυμαρικά/ρύζι/κουσκούς/άλλα δημητριακά | Σε κάθε κυρίως γεύμα (1-2 μερίδες, προτίμηση ολικής αλέσεως) | Σπάνια δημητριακά ολικής αλέσεως, συχνά επεξεργασμένοι σπόροι |
| Ελαιόλαδο | Σε κάθε κυρίως γεύμα (3-4 μερίδες, ειδικά έξτρα παρθένο ελαιόλαδο) | Σπάνια ελαιόλαδο, συχνά μαργαρίνη και βούτυρο |
| Ξηροί καρποί/ σπόροι/ ελιές | Κάθε μέρα (1-2 μερίδες) | Περιστασιακά |
| Γαλακτοκομικά προϊόντα | Κάθε μέρα σε μέτριες μερίδες (2 μερίδες, κατά προτίμηση χαμηλών λιπαρών | Συχνά γαλακτοκομικά προϊόντα υψηλά σε λιπαρά |
| Βότανα/ μπαχαρικά/ σκόρδο/ κρεμμύδι | Κάθε μέρα ( λιγότερο αλάτι) | Λιγότερο συχνά |
| Όσπρια | Εβδομαδιαία (≥2 μερίδες) | Λιγότερο συχνά |
| Πατάτες | Εβδομαδιαία (≤3 μερίδα) | Λιγότερο συχνά |
| Αυγά | Εβδομαδιαία (2-4 μερίδες) | Λιγότερο συχνά |
| Ψάρια/ Θαλασσινά | Εβδομαδιαία (≥2 μερίδες) | Λιγότερο συχνά |
| Λευκό κρέας | Εβδομαδιαία (2 μερίδες) | Λιγότερο συχνά |
| Κόκκινο κρέας | Εβδομαδιαία (≤2 μερίδες) | Συχνά |
| Επεξεργασμένο κρέας | Εβδομαδιαία (≤1 μερίδα) | Συχνά |
| Γλυκά | Εβδομαδιαία (≤2 μερίδα) | Συχνά |
Εν κατακλείδι
Λαμβάνοντας υπόψη όλα αυτά, η επιλογή μεταξύ της Μεσογειακής και της Δυτικής Διατροφής καθορίζεται κυρίως από ένα σύνολο κοινωνικοοικονομικών, δημογραφικών και συγκυριακών παραγόντων. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό: η παχυσαρκία είναι μια σύνθετη, πολυπαραγοντική, πολυεπίπεδη ασθένεια που όχι μόνο έχει σημαντικό αντίκτυπο στη σωματική υγεία, αλλά και στην ψυχοκοινωνική ευημερία και συνεπώς στην ποιότητα ζωής. Τα παχύσαρκα άτομα αντιμετωπίζουν σημαντικές διαταραχές στην ποιότητα ζωής ως συνέπεια του βάρους τους, και αυτά μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά την ψυχική τους υγεία, η οποία με τη σειρά της μπορεί να επηρεάσει περαιτέρω τη σωματική τους υγεία.
- Esposito, K.; Kastorini, C.M.; Panagiotakos, D.B.; Giugliano, D. Mediterranean diet and weight loss: Meta-analysis of randomized controlled trials. Metab. Syndr. Relat. Disord. 2011, 9, 1–12.
- Laccetti, R.; Pota, A.; Stranges, S.; Falconi, C.; Memoli, B.; Bardaro, L.; Guida, B. Evidence on the prevalence and geographic distribution of major cardiovascular risk factors in Italy. Public Health Nutr. 2012, 30, 305–315.
- Childhood Obesity Surveillance Initiative (COSI) Factsheet. Highlights 2015–2017. 2018. Availableonline: http://www.euro.who.int/en/health-topics/disease-prevention/nutrition/activities/who-europeanchildhood-obesity-surveillance-initiative-cosi/cosi-publications/childhood-obesity-surveillance-initiativecosi-factsheet.-highlights-2015-17-2018 (accessed on 20 March 2019).
- Vilarnau, C.; Stracker, D.M.; Funtikov, A.; da Silva, R.; Estruch, R.; Bach-Faig, A. Worldwide adherence to Mediterranean Diet between 1960 and 2011. Eur. J. Clin. Nutr. 2018.
- Schmidhuber, J.; Traill, W.B. The changing structure of diets in the European Union in relation to healthy eating guidelines. Public Health Nutr. 2006, 9, 584–595.Nutrients 2019, 11, 1306 20 of 25
- Moreno, L.A.; Sarria, A.; Popkin, B.M. The nutrition transition in Spain: A European Mediterranean country. Eur. J. Clin. Nutr. 2002, 56, 992–1003.
- Grosso, G.; Galvano, F. Mediterranean diet adherence in children and adolescents in southern European countries. NFS J. 2016, 3, 13–19.
- Caballero, B. The Nutrition Transition: Global Trends in Diet and Disease; Lippincott Williams & Wilkins: Philadelphia, PA, USA, 2005; pp. 1717–1722.
- Kearneys, J. Food Consumptions trends and drivers. Philos. Trans. R. Soc. B Biol. Sci. 2010, 365, 2793–2807.
- Oggioni, C.; Lara, J.; Wells, J.C.; Soroka, K.; Siervo, M. Shifts in population dietary patterns and physical inactivity as determinants of global trends in the prevalence of diabetes: An ecological analysis. Nutr. Metab.Cardiovasc. Dis. 2014, 24, 1105–1111.
- Thow, A.M. Trade liberalization and the nutrition transition: Mapping the pathways for public health nutritionists. Public Health Nutr. 2009, 12, 2150–2158.
- Ogden, C.L.; Kuczmarski, R.J.; Flegal, K.M.; Mei, Z.; Guo, S.; Wei, R.; Grummer-Strawn, L.M.; Curtin, L.R.;Roche, A.F.; Johnson, C.L. Centers for Disease Control and Prevention 2000 growth charts for the United States: Improvements to the 1977 National Center for Health Statistics version. Pediatrics 2002, 109, 45–60.
- Lobstein, T.; Baur, L.; Uauy, R. Obesity in children and young people: A crisis in public health. Obes. Rev.2004, 5 (Suppl. 1), 4–104.
- Magarey, A.M.; Daniels, L.A.; Boulton, T.J. Prevalence of overweight and obesity in Australian children and adolescents: Reassessment of 1985 and 1995 data against new standard international definitions. Med. J.Aust. 2001, 174, 561–564.
- Popkin, B.M. Global nutrition dynamics: The world is shifting rapidly toward a diet linked with noncommunicable diseases. Am. J. Clin. Nutr. 2006, 84, 289–298.
- Finucane, M.M.; Stevens, G.A.; Cowan, M.J.; Danaei, G.; Lin, J.K.; Paciorek, C.J.; Singh, G.M.; Gutierrez, H.R.;Lu, Y.; Bahalim, A.N.; et al. National, regional, and global trends in body-mass index since 1980: Systematic analysis of health examination surveys and epidemiological studies with 960 country-years and 9.1 million participants. Lancet 2011, 377, 557–567.
- Bleich, S.N.; Cutler, D.; Murray, C.; Adams, A. Why Is the Developed World Obese? Annu. Rev. Public Health 2008, 29, 273–295.
- Bagarani, M.; Forleo, M.; Zampino, S. Household Food Expenditure Behaviours and Socioeconomic Welfare in Italy: A Microeconometric Analysis. In Proceedings of the European Association of Agricultural Economists (EAAE) > 113th Seminar, Chania, Crete, Greece, 3–6 September 2009; Availableonline: https://tind-customer-agecon.s3.amazonaws.com/1f27feaf-1359-44e9-afee-e9b4da06f434?responsecontent-disposition=inline%3B%20filename%2A%3DUTF-8%27%27Bagarani.pdf&response-contenttype=application%2Fpdf&AWSAccessKeyId=AKIAXL7W7Q3XHXDVDQYS&Expires=1559637196&Signature=Y9Kt8nHvnsmR0HPkafRGIzBQNuY%3D (accessed on 4 May 2019).
- Baourakis, G.; Mattas, K.; Zopounidis, C.; Van Dijk, G. A Resilient European Food Industry in a Challenging World; Nova Science Publishers: Hauppauge, NY, USA, 2010; ISBN1 978-1611220322. ISBN2 1611220327.
- Conforti, P. Looking Ahead in World Food and Agriculture. Perspectives to 2050; Food and Agriculture Organization of the United Nations, Economic and Social Development Department, Agricultural Development Economics Division: Rome, Italy, 2011.
- Behlasen, R. Nutrition transition and food sustainability. Proc. Nutr. Soc. 2014, 73, 385–388.
- Archero, F.; Ricotti, R.; Solito, A.; Carrera, D.; Civello, F.; Di Bella, R.; Bellone, S.; Prodam, F. Adherence to the Mediterranean Diet among School Children and Adolescents Living in Northern Italy and Unhealthy Food Behaviors Associated to Overweight. Nutrients 2018, 10, 1322.
- Ritchie, L.D.; Ivey, S.L.; Woodward-Lopez, G.; Crawford, P.B. Alarming trends in pediatric overweight in the United States. Soc. Prev. Med. 2003, 48, 168–177.
- McPherson, K.; Marsh, T.; Brown, M. Foresight, Tackling Obesities: Future Choices—Modelling Future Trends in Obesity and the Impact on Health. 2007. Available online: http://citeseerx.ist.psu.edu/viewdoc/download?doi=10.1.1.629.2896&rep=rep1&type=pdf (accessed on 10 May 2019).
